OV-staking: Wij steunen het personeel van Arriva! (Opinie Aleida Berghorst)

Wie vandaag met het openbaar vervoer op pad wil heeft pech. Geen Arriva bussen en treinen in verband met een landelijke staking binnen het streekvervoer. Vervelend voor de reiziger, absoluut. Maar begrijpelijk vanuit het oogpunt van de talloze chauffeurs, machinisten en stewards die het werk neerleggen.

Als PvdA Statenlid krijg ik regelmatig mails, brieven of berichten via Facebook van boos en teleurgesteld personeel van Arriva. Mannen en vrouwen die vaak al jaren in de sector werken en voor meerdere vervoerders hebben gewerkt. Vakmensen met hart en passie voor het OV-vak, die sinds de start van de OV concessie bij Arriva het plezier in hun werk zijn verloren en die zich bovendien niet gehoord voelen door hun werkgever.

Van “mijn” machinisten en chauffeurs begrijp ik dat men binnen het OV de laatste jaren steeds efficiënter is gaan werken. Het personeel voert meer taken uit voor hetzelfde loon. Het gevolg is een steeds hoger oplopende werkdruk en steeds minder rustpunten in de diensten.

Volgens de nu geldende CAO en de wetgeving moet een buschauffeur in het OV na 5,5 uur arbeid minimaal 30 minuten pauze hebben, maar die pauze mag worden opgesplitst in 2 keer 15 minuten. En wie tijdens een rit vertraging oploopt, heeft helemaal géén pauze. Want vertraging gaat ten koste van de pauze van de chauffeur of machinist.

Twee keer 15 minuten pauze op een dienst van 9 uur. Twee keer de gelegenheid om van het toilet gebruik te maken, een kop koffie te halen en te drinken, je boterhammen te eten, de benen te strekken en een sigaretje te roken. Je moet je haasten om goed tot rust te komen! En dat terwijl die pauzes nu juist van levensbelang kunnen zijn. Buschauffeurs en treinmachinisten dragen een zware verantwoordelijkheid voor de veiligheid van de mensen die ze vervoeren, maar ook voor andere verkeersdeelnemers. Een moment je concentratie verliezen kan fataal aflopen.

Chauffeurs vertellen mij dat ze harder rijden dan is toegestaan. Dat doen ze om ervoor te zorgen dat de reizigers op tijd op hun bestemming zijn, maar ook omdat ze de vertraging niet met hun pauze willen opvangen. Eventuele boetes komen voor rekening van de individuele chauffeur. Maar wat gebeurt er als te hard rijden en/of verlies van concentratie door het niet in acht nemen van de wettelijk verplichte rusttijd lijdt tot een ongeluk?

Vanuit juridisch oogpunt is Arriva als werkgever aansprakelijk voor schade, tenzij wordt geconstateerd dat de chauffeur bewust nalatig is geweest. Vanuit menselijk oogpunt is het de chauffeur die zich voor de rest van zijn of haar leven verantwoordelijk voelt voor het de schade die tijdens een ongeluk is ontstaan, zeker als dat ongeluk lichamelijk letsel of erger heeft veroorzaakt.

Ik ben van mening dat wij beter moeten zorgen voor de mannen en vrouwen die werken in het OV. En dat begint volgens mij in Den Haag. De in de huidige CAO opgenomen norm komt immers overeen met de wettelijk toegestane minimum norm voor OV-chauffeurs.

Tijdens het schrijven van dit stuk kwam ik tot de conclusie dat we in Nederland een dubbele standaard hebben als het gaat om de rij- en rusttijden van chauffeurs in het personenvervoer. Voor touringcarchauffeurs gelden namelijk andere regels voor gewone OV-chauffeurs. Zij krijgen verplicht 45 minuten onafgebroken pauze na een ononderbroken rit van 4,5 uur. Het opknippen van de pauze naar 3 keer 15 minuten mag voor deze chauffeurs al sinds 1 mei 2007 niet meer.

Wat legitimeert dit verschil? Een vraag die wat mij betreft in de Tweede Kamer gesteld mag worden. Is het niet noodzakelijk om de pauze regels voor OV chauffeur te heroverwegen?

Beter zorgen voor het personeel in het OV geldt wat mij betreft ook voor ons als provinciale overheid. Namens de PvdA heb ik al vaker aandacht gevraagd voor de arbeidsomstandigheden van het personeel van Arriva, maar helaas heeft het nog weinig verbeteringen opgeleverd.

De reactie van Gedeputeerde Staten is vaak iets in de trend van “Het personeelsbeleid is aan Arriva zelf, daar gaan wij niet over”. Tot op zekere hoogte klopt dat natuurlijk. De Provincie moet zich bijvoorbeeld niet willen bemoeien met wie er wordt aangenomen of ontslagen. Het maken van roosters en het omgaan met ziek personeel is ook niet aan de provincie.

Maar als opdrachtgever van de provinciale OV concessie hebben we wel degelijk ook een plicht om goed te zorgen voor het personeel van Arriva. Niet voor niets heeft de Provincie in het Programma van Eisen opgenomen dat van de concessiehouder goed werkgeverschap wordt verwacht.

Dat betekent onder andere dat Arriva tijdens de looptijd van de Concessie Limburg zorgt voor voldoende opgeleid personeel, professionele aansturing, tevredenheid bij werknemers, aandacht voor (sociale) veiligheid en het terugdringen en laag houden van het ziekteverzuim.

Bovendien staat in het Programma van Eisen dat het personeel van de concessiehouder het visitekaartje van het OV in Limburg is. Het personeel is in de eerste plaats gastheer of gastvrouw en verleent pro-actief en effectief service aan de reiziger. De Provincie eist daarom van de Concessiehouder dat het personeel hiertoe in de gelegenheid wordt gesteld en daarbij in de breedste zin van het woord effectief ondersteunt.

Wat mij betreft genoeg aanknopingspunten voor Gedeputeerde Mackus om het gesprek met Arriva aan te gaan over de arbeidsomstandigheden van het personeel en daarom heb ik hem vandaag via schriftelijke vragen opgeroepen deze verantwoordelijkheid op zich te nemen.

Wij willen dat het personeel van Arriva in de eerste plaats gastheer of gastvrouw is en proactief en effectief service verleent aan de reiziger, maar hoe realistisch is dat nog als je je iedere dag opgejaagd en gestresst voelt. Als je je toch al spaarzame pauze regelmatig als sneeuw voor de zon ziet verdwijnen, omdat je werkgever de rijtijden van de buslijnen niet realistisch inschat. Als je, met het schaamrood op de kaken, achter een volle bus een plasje moet doen of bij een wildvreemde moet aanbellen om van het toilet gebruik te maken, omdat je daar in je pauze geen tijd meer voor had. Als je het plezier in je werk bent verloren en misschien wel met tegenzin aan de slag bent?