1 mei 2020 Dag van de Arbeid: een virtueel bezoek aan Vak AA in Coronatijd

Beeld van Jack Poell van Willem Vliegen de founding father van de Limburgse sociaaldemocratie. Hij was de oprichter van de afdeling van de Sociaal Democratische Beweging in 1889. Deze afdeling stapte in 1894 vrijwel in zijn geheel over naar de Sociaal Democratische Arbeiderspartij de SDAP.

Sociaaldemocraten in Maastricht bezoeken elk jaar op 1 mei het kerkhof aan de Tongerseweg. Herinneren en vooruitkijken. Ook dit jaar zullen bloemen gelegd worden, maar niet ‘en groupe’. Dit jaar kunt u digitaal meelopen met PvdA Limburg voorzitter Jacques Costongs.

Vak AA

We lopen dan naar vak AA. In 1932 aangelegd op deze ‘algemene begraafplaats’. Er was sprake van een katholiek deel, een Joods deel en een Protestants Christelijk deel. Dat betekende dat voor mensen die geen religie hadden dan wel geëxcommuniceerd waren een deel van het kerkhof overbleef waar criminelen, zwervers en zelfmoordenaars waren: ‘de ongewijde aarde’.

Op zich hadden sociaaldemocraten uiteraard geen probleem met die anderen, maar toch voelden ze zich verkeerd ‘gebrandmerkt’. Vanaf het eerste moment dat de sociaaldemocraten dan ook 9 man sterk (van de 25) in 1919 bij het algemeen mannenkiesrecht in de raad kwamen heeft men gepoogd ook niet gelovigen, of in de kerk teleurgestelden, een vaste plek te geven op het kerkhof. In 1920 toen ook het algemeen vrouwenkiesrecht werd ingevoerd kwam de eerste sociaaldemocratische vrouw Anna Wijnandts – Louis in de raad en werd de actie voortgezet.

Een trotse fractie die een grote aanhang had eiste een eigen plek ook voor de overledenen die niet kerkelijk begraven wilden of mochten worden. Het was ook logisch dat de SDAP die door jongeren was opgericht ook rekening moest houden met het overlijden van de strijders van het eerste uur of mensen die overleden door een kogel van de marechaussee.  Toch duurde het nog tot 1932 voordat het vak AA werd ingericht. Het begon met het herbegraven van de graven van Hubertus Beckers en Frederick Becks.

Hubertus Beckers (1897-1929)

Hubertus Beckers werd bij de Zinkwitstaking door een kogel van de marechaussee gedood. Duizenden mensen waren bij zijn begrafenis aanwezig. Willem Vliegen deed het woord. In 1932 werd hij herbegraven en werd het prachtig beeld van de kunstenaar Vrolijk geplaatst. Een demonstratieve start van het vak AA. Het opschrift op het beeld:

“In den strijd gevallen”

Het graf van Hubertus Beckers.

Frederick Becks (1864-1931)

Ook Frederick Becks werd hier in 1932 begraven. Met een monument van beeldhouwer L. Pieters. Hij was een strijder van het eerste uur. Trots vermeldde hij op zijn grafsteen, dat hij lid van de raad van de Gemeente Maastricht was geweest tussen 1919 en 1931. Becks was ook oud-voorzitter en ere-voorzitter van de muziekvereniging Ster der Toekomst geweest. Het motto op zijn grafsteen:

“Zijn Leven en werken was gewijd aan recht en waarheid belichaamd in het socialisme”

Het graf van Frederick Becks.

Kruispunt

Later kwamen op een kruispunt van het vak AA vier opvallende sociaaldemocraten te liggen, die elk symbolisch zijn voor de ontwikkeling van de sociaaldemocratie en ook de overgang markeerden van SDAP naar PvdA.

Hubert Paris (1873-1931)

Hubert Paris kreeg een ereplaats. Met een prachtig beeld gemaakt door de bekende kunstenaar Charles Vos. Het beeld werd aangeboden door een maatschappelijk breed samengesteld comité onder leiding van de oud-burgemeester van Oppen. Het was duidelijk dat de sociaaldemocratie een vanzelfsprekende aanwezigheid had veroverd. Paris was ook als persoon zeer gewaardeerd: een man van de lange adem en geen scherpslijper. Paris was het visitekaartje van de Limburgse en Maastrichtse sociaaldemocratie. Hij nam in Maastricht het stokje van Vliegen over. Hij werkte op de Ceramique. Werd in 1895 lid van de bond Loon naar Werk. In 1897 werd hij secretaris van de bond. Hij stond al voor het algemeen kiesrecht vaker kandidaat voor de gemeenteraad. In 1919 trok hij als fractievoorzitter in de gemeenteraad en bleef tot en met 1934 fractievoorzitter. Ook werd hij in 1919 fractievoorzitter in provinciale staten tot aan zijn overlijden in 1939. Ook was hij vele jaren voorzitter van het gewest Limburg van de PvdA. Dit beeld werd niet alleen plek voor herdenking van Paris maar ook van de erkenning van de plek de vooroorlogse sociaaldemocratie in Limburg, erkenning van 50 jaar strijd. De tekst op dit monument:

“Hij werkte voor zijn stad en voor zijn volk”

Het graf van Hubert Paris.

Joseph Laenen (1870-1953)

Joseph Laenen ligt tegenover zijn generatiegenoot Paris. Strijder van het eerste uur. Fel, onverschrokken propagandist in de rumoerige fase voor de eerste wereldoorlog, waar menig robbertje gevochten werd. Waar Paris de vertegenwoordiger was van de politieke tak van de rode familie was Laenen de verenigingsman. Hij was al in 1901 commissaris van de cooperatie Het Volksbelang. Hij was de gerant van het volkshuis. Mede-oprichter van de muziekvereniging Ster des Volks in 1907 en in 1909 oprichter van de ‘Kleine Stem”  de jeugdafdeling van het koor van de Stem des Volks. Via dit koor verliepen ook de vakantie-uitwisselingsprogramma’s voor de kinderen met andere steden als Gent, Amsterdam en Eindhoven. Toen hij 60 werd schreef Het Volk in 1930 het volgende: “Hij behoort tot de veteranen die hier in Neerlands Rome het eerste zaad der socialistische levensbeschouwing uitstrooiden”…”om de ongelijke strijd aan te binden tegen de heerschende machten van katholiek Maastricht. Het motto zijn grafsteen:

“Zijn strijd voor recht en vrijheid was zijn geloof in het socialisme”.

Het graf van Joseph Laenen.

Caspar Pieters (1892-1964)

Aan de overkant ligt Caspar Pieters de volgende generatie. Maar wel in lijn. Zijn vader was namelijk Gerard Pieters de grote kameraad van Vliegen die met hem mee ging naar Amsterdam. Caspar was nog geboren in Maastricht maar opgegroeid in Amsterdam hij werd typograaf. In 1919 komt hij terug naar Maastricht als vrijgestelde van de fabrieksarbeidersbond. Caspar was het vurige gezicht van de vakbewegingsvleugel. Leider van de zinkwitstaking in 1929. Raadslid in Maastricht van 1927 tot 1930 en van 1932 tot 1939 (en vanaf 1934 fractievoorzitter). Felle anti-fascist. Na de oorlog werd hij voorzitter van de CPN, maar in 1946 werd hij weer raadslid voor de PvdA tot zijn overlijden. Vanaf 1953 was hij wethouder, opvolger van J. Sleebe de eerste sociaaldemocratische wethouder in Maastricht. “Hij stond voor de vanzelfsprekende ‘ingroei’ in de Nederlandse samenleving van de PvdA vanuit de vakbeweging en de politiek. Het moet als zoon van de uit Maastricht  ‘verbannen’ vader een overwinning zijn geweest om wethouder in de stad te zijn en zelfs gedecoreerd. Trots was dan ook zijn eenvoudig grafschrift:

“wethouder van publieke Werken en ridder in de orde van Oranje Nassau”

Het graf van Caspar Pieters.

Folkert Allema (1894-1984)

De vierde plek op het kruispunt is van Folkert Allema. Deze Protestantse Fries kwam in 1919 als ambtenaar van het kadaster naar Maastricht. Voor de oorlog was hij vaker kandidaat voor de Vrijzinnig Democratische bond (in Limburg een splinterpartij). In 1939 werd hij raadslid voor deze partij, in 1945 lid van de noodgemeenteraad. Na de oorlog ging zijn partij op in de PvdA. Hij werd lid van de PvdA en van 1946 tot 1966 raadslid. Hij staat symbool voor de verbreding van de PvdA. Hij voelde zich deels outsider, maar was wel een sociaaldemoratisch insider.

Het graf van Folkert Allema.

Gelijkwaardige plek

Tot slot: het vak AA wordt tegenwoordig ook als begraafplaats voor bijvoorbeeld Chinezen en Moslims gebruikt en sommige graven zijn met een kruis versierd. En eigenlijk was dat ook het doel van de sociaaldemocraten: alle mensen een gelijkwaardige plek bij leven en dood. AA voor iedereen.